Қазақстанда алғаш рет азаматтардың мүлікті қайта сату арқылы тапқан табысы туралы ресми ақпарат жарияланды. Қаржы министрлігіне қарасты Мемлекеттік кірістер комитетінің (МКК) деректеріне сәйкес, белсенді «қайта сатушылардың» орташа жылдық табысы 16 миллион теңгеден асты.
📈 Түскен табыс та, төленген салық та өсіп отыр
МКК 2023 жылы мүлікті сатудан табыс тапқан 24 880 азамат салықтық декларация тапсырғанын хабарлады. Бұл көрсеткіш 2022 жылмен салыстырғанда 10,5%-ға жоғары.
💰 Жалпы табыс көлемі — 470,3 млрд теңге,
💸 Төленген жеке табыс салығы (ЖТС) — 40,09 млрд теңге,
📊 Бір адамға шаққандағы орташа табыс — 16,1 млн теңге,
📌 Орташа ЖТС мөлшері — 1,61 млн теңге.
| Жыл | Салық төлеген жеке тұлғалар саны | Мүлікті сатудан түскен табыс | ЖТС көлемі | Орташа ЖТС |
|---|---|---|---|---|
| 2022 | 22 512 | 366,2 млрд тг | 24,6 млрд тг | 1,42 млн тг |
| 2023 | 24 880 | 470,3 млрд тг | 40,09 млрд тг | 1,61 млн тг |
Дереккөз: ҚР Қаржы министрлігі, 2025 ж.
🏘 Қайта сату — табыс көзі ме, әлде спекуляция ма?
Сарапшылардың пікірінше, мұндай күрт өсім тек экономикалық белсенділікпен емес, спекулятивтік мәмілелердің артуымен де түсіндіріледі. Әсіресе бұл үрдіс ірі қалалардағы жылжымайтын мүлік пен автокөлік нарығында айқын байқалады.
— Қазір көп азамат мүлікті өзі пайдалану үшін емес, қайта сату арқылы пайда табу мақсатында сатып алады. Бұл – таза спекуляция, — дейді экономист Асхат Есентаев. — Мемлекет мұндай операцияларды нақты салықтық бақылауға алуы тиіс.
⚖️ 2025 жылдан бастап салық ережесі қатаңдайды
Қайта сату нарығындағы қарқын мемлекеттік органдарды жаңа шаралар қабылдауға итермеледі. 2025 жылдан бастап жаңа 270.00 декларациясы енгізіледі. Ол азаматтардың табыс көздерін нақтырақ көрсетуге мүмкіндік береді.
Сонымен қатар, жаңа Салық кодексі жобасында екі негізгі өзгеріс қарастырылған:
- Салық салынатын мүлік иелігінде болу мерзімі екі есеге ұзартылды – 1 жылдан 2 жылға дейін;
- Прогрессивті салық мөлшерлемесі енгізілмек – табыс неғұрлым жоғары болса, салық та соғұрлым көп.
Бұл өзгерістер қоғамда қызу талқыланып жатыр. Әлеуметтік желілерде жаңа ережелерді айналып өтудің жолдары туралы пікірлер көбейіп келеді. Сарапшылар ескертеді: салық жүктемесінің тым артуы кейбір азаматтарды көлеңкелі экономикаға итермелеуі мүмкін.
📌 Қорытынды
Мүлік сату арқылы табыс табатын азаматтар саны артып келеді. Бұл мемлекеттік қазынаға қомақты салық түсіруде. Бірақ бұл құбылыстың екінші жағы да бар: арзан алып, қымбат сату мақсатында жасалған мәмілелер нарықтағы бағаның өсуіне әсер етіп отыр.
Мемлекет бір жағынан бюджетке кіріс әкелетін бұл санатты бақылауға алғысы келеді, екінші жағынан — халықтың табысын ашық жариялауға итермелейді. Бірақ салықтық қысымның күшеюі жеке тұлғалардың кәсіпкерлік белсенділігіне кері әсер етпеуі керек, дейді сарапшылар.
Қазірше белгілісі — мүлік сататын қазақстандықтардың бір бөлігі жылына 16 миллион теңге табыс табады. Бұл – жеке кәсіпкерлердің көпшілігінің табысынан да жоғары.
Ақпарат көзі: Inbusiness.kz, ҚР Қаржы министрлігі
Айдар: Экономика / Салық / Қоғам
Жарияланған уақыты: 2025 жылғы мамыр